Prema podacima Zavoda za javno zdravlje, tokom novembra i decembra nisu prekoračene dozvoljene koncentracije osnovnih zagađujućih materija
Teritorija srednjeg Banata ne spada u oblasti sa prekomerno zagađenim vazduhom – Zrenjanina nema među poznatim „crnim tačkama” kao što su Beograd, Bor ili Valjevo. Koncentracije osnovnih zagađujućih materija u našoj sredini poslednjih godina imaju ujednačen nivo, navode u Zavodu za javno zdravlje. Ipak, to nije za veliku utehu jer je aerozagađenje i ovde takvo da može dovesti do hroničnih bolesti disajnih puteva i pogoršanja stanja kod onih koji imaju tegobe poput bronhijalne astme.
NAJVIŠE POGOĐENI HRONIČNI BOLESNICI
U Srbiji najmanje 10.000 ljudi godišnje ne doživi očekivanu starosnu dob jer udiše prekomerno zagađen vazduh – podatak je Evropske agencije za zaštitu životne sredine iz 2017. godine, a koji je Fiskalni savet naveo u svojoj analizi o investicijama u životnu sredinu u Srbiji iz 2018. godine.
Uticaju štetnih materija iz vazduha najviše su podložni oni koji imaju astmu, zatim hronične bolesti pluća i srca, kao i deca, navode dr Saša Petković iz Zavoda za javno zdravlje i prim. dr Gaja Pozojević, specijalista pneumoftiziolog.
Magla, smog i virusi, karakteristični za ove zimske dane, deluju u sadejstvu, naročito na pomenute ugrožene kategorije pacijenata, objašnjava dr Pozojević.
– Smog je zagađenje vazduha nastalo sagorevanjem raznih goriva. Sumpordioksid i azotni oksid u kontaktu sa vlagom stvaraju kiseline i pojačano nadražuju respiratorni sistem. Najpre se javljaju kijanje i kašalj kao odbrambeni mehanizam za izbacivanje iz organizma toga što smeta. Duže izlaganje ovakvim uslovima može dovesti do hroničnih bolesti disajnih puteva, a kod pacijenata sa hroničnom opstruktivnom bolesti pluća do nepovratne progresije stanja – kaže dr Pozojević. Dodaje da je u zrenjaninskoj Plućnoj bolnici za sada broj virusnih respiratornih pacijenata uobičajen za ovo doba godine, a da će ih u narednom periodu biti nešto više.
Građani bi trebalo da ograniče fizičke aktivnosti i boravak napolju, naročito ujutru i uveče. Takođe, u ovom periodu ne savetuje se ni provetravanje prostorija. Prema rečima dr Petkovića, dosadašnji nivoi aerozagađenja u Zrenjaninu nisu bili takvi da je potrebno nositi maske. To bi jedino trebalo da razmotre hronično obolele osobe.
Dr Pozojević ističe da smanjenju uticaja zagađenja pomaže nošenje nano maski, a po principu „bolje išta nego ništa”, dobro je i staviti šal preko disajnih organa jer vuna dodatno zagreva vazduh i koliko-toliko razređuje štetne čestice.
ZAGAĐUJU TOPLANE, ALI I DRUMSKI SAOBRAĆAJ
Ubedljivo najveći zagađivači vazduha u Srbiji jesu termoelektrane i gradske toplane, zatim slede javne ustanove i domaćinstva sa svojim ložištima. Elektroprivreda Srbije najveći je pojedinačni zagađivač vazduha, navodi Fiskalni savet u svojoj analizi.
Veliki problem prave suspendovane čestice, koje mogu biti manje od 10 mikrometra (PM 10) i manje od 2,5 mikrometra (PM 2,5), a potiču uglavnom iz individualnih ložišta na drva i ugalj.
– Čestice PM 2,5 najduže se zadržavaju u vazduhu i najdublje prodiru u disajne organe. Sva dosadašnja istraživanja ukazuju da značajno deluju na zdravlje, posebno na decu i starije osobe. Hronična izloženost njima doprinosi povećanju rizika za razvoj respiratornih i kardiovaskularnih bolesti i karcinoma pluća – kaže dr Saša Petković iz Zavoda za javno zdravlje.
NEMA MERENjA U REALNOM VREMENU
Međutim, prema dr Petkoviću, u našem regionu ne obavljaju se merenja čestica PM 2,5. Na teritoriji Zrenjanina Zavod za javno zdravlje vrši 24-časovna, višednevna merenja na dva mesta u Zrenjaninu (Bulevar Veljka Vlahovića i Trg Dositeja Obradovića) i jednom u Elemiru. Početkom narednog meseca dobijaju se rezultati za prethodni. Ne postoje automatske merne stanice koje u realnom vremenu očitavaju zagađujuće materija, objašnjava dr Petković.
Prema podacima Zavoda za javno zdravlje, tokom novembra i decembra nisu prekoračene dozvoljene koncentracije osnovnih zagađujućih materija (čađi, sumpordioksida, azotnih oksida i čestica PM 10). U istom periodu 2018. godine 23 dana zabeležene su nešto više vrednosti čađi nego što je dozvoljeno.
TOPLANAMA PREDSTOJE VELIKE INVESTICIJE
Zagađenje vazduha iz sektora grejanja nastaje zbog prevelikog oslanjanja toplana na ugalj i mazut, zatim zbog njihove zastarele infrastrukture (u proseku preko 25 godina) i relativno malog broja domaćinstava priključenog na toplovodnu mrežu, navodi u analizi Fiskalni savet. Za prelazak toplana na prirodni gas, obnovljive izvore energije ili komunalni otpad potrebno je uložiti oko 330 miliona evra, uz još blizu 220 miliona evra za revitalizaciju i proširenje toplovodne mreže do 2030. godine.
ČISTIJI ALI SKUPLjI VID GREJANjA
Jedna od alternativa loženju uglja i drva jesu toplotne pumpe, koje jesu efikasniji, čistiji ali i skuplji vid grejanja. Kako objašnjava magistar termoenergetike Jovan Grbić iz zrenjaninske firme „Alter biosistemi”, ove tehnologije kao izvor toplotne energije koriste vodu, vazduh ili zemlju.
– Kod nas su najčešće izvori voda, uglavnom bunarska, i vazduh. Toplotna pumpa je pojednostavljeno rečeno – obrnuti frižider. Apsorbuje energiju okoline, oduzimajući toplotu izvoru i predajući je grejnom medijumu. Toplotne pumpe su dobar izbor za nove objekte A ili B energetskog razreda, koji su izolovani. Ugradnja toplotne pumpe vazduh-voda sa hidro-boksom, od 24 kilovata, košta oko 800.000 dinara. Instaliranje toplotne pumpe, prema mojoj proceni, isplati se posle 7-8 godina. Treba da se stimuliše njihova ugradnja u cilju smanjenja aerozagađenja – navodi Jovan Grbić. On ističe da se uvođenje čistijih vidova grejanja ne može svaliti na individualna domaćinstva, već mora biti rešeno na državnom nivou.
