Od kralja Aleksandra, pa sve do kineskog investitora
Nedavna odluka gradskog parlamenta da Zrenjanin dobije Aveniju „Linglong“, izazvala je brojne reakcije na društvenim mrežama, među kojima je bilo vrlo malo pozitivnih. Slično je i kad se menjaju nazivi ulica i trgova: javnost se uzburka i to, odjednom, postane najvažnija tema u gradu.
Interpretacija prošlosti i njeno korišćenje kao resursa u društvenim i političkim sukobima, menja se sa društvenim okolnostima. Kultura sećanja u proteklih nekoliko decenija vrlo je aktuelna u društvenoj teoriji, a imenovanje ulica i trgova jedan su od vidova njenog negovanja, smatraju istoričar Aleksandar Radlovački i politikolog Miroslav Samardžić. Oni su ova pitanja otvorili i u razgovoru sa Zrenjanincima, na nedavnoj tribini u Kulturnom centru. IDEOLOGIJA DIKTIRA NAZIVE
Iako način davanja naziva ulica može biti različit (po pojavama, karakteristikama, objektu koji se nalazi u njoj itd.), kako kaže istoričar Aleksandar Radlovački, uvek najveće kontroverze izaziva nazivanje ulica po nekoj ličnosti. Nazivi ulica jedno su od sredstava preko kojih svaka ideologija nameće svoju politiku.
– Analizom imena možemo videti kakav je bio društveni i politički sistem u određenom periodu. To je naročito izraženo na našim prostorima, jer smo imali česte promene ideologija, što je praćeno i promenom naziva trgova i ulica – objašnjava Radlovački.
U Zrenjaninu 1879. godine prvi put dolazi do uvođenja službenih imena kojim se zamenjuju narodni nazivi. Ulice dobijaju vladari Austrougarske monarhije i istaknute ličnosti iz mađarske istorije. Kada je Zrenjanin postao deo Kraljevine SHS 1919. godine i kasnije, jačanjem jugoslovenske ideje, 1929. godine ulice i trgove dobili su vladari, prestolonaslednici i članovi dinastije Karađorđević, a zanimljivo je da je jedna bila posvećena i Arčibaldu Rajsu. U Drugom svetskom ratu, za vreme nemačke okupacije, trgovi i ulice dobijaju imena po Adolfu Hitleru i istaknutim predstavnicima Nacističke partije. Nakon rata, vraćaju se predratni nazivi, a 1948. dolazi do zvanične promene koja odgovara komunističkoj ideologiji, ukazuje istoričar Radlovački.
– Padom komunizma 1992, prvi put u istoriji, ulicama se vraćaju stari nazivi. Glavna ulica ponovo postaje Kralja Aleksandra I Karađorđevića, a imena gube komunistički funkcioneri – podseća Radlovački. TRAŽI SE OZBILJNIJI PRISTUP
Žitelji Zrenjanina zapazili su da se, sve do 1992, primećuje doslednost u promeni naziva ulica. Sa druge strane, ima ocena da je danas primetna nesistematičnost koja dovodi do narušavanja simboličkih celina. A jedan od učesnika tribine u Kulturnom centru uočio je, kako je rekao, nedopustivu grešku da u gradu postoje dve ulice sa istim nazivom i da niko o tome ne vodi računa.
Kroz diskusiju se postavilo i pitanje ko odlučuje o promeni naziva ulica. Pre nego što ga Skupština grada izglasa, predlog odobrava Komisija za utvrđivanje naziva trgova i ulica, a ona je od 2010. do sada imala samo dva istoričara. Zbog toga se, u nezvaničnim razgovorima sa našim sugrađanima, često može čuti mišljenje da sastav Komisije mora biti adekvatniji.
– Haotičnost je prisutna, sve zavisi od slučaja do slučaja, jer ne postoji dokument strateškog tipa o imenovanju ulica i trgova. Primetno je da ljudi koji odlučuju ponekad nemaju ni najelementarnija istorijska znanja. Najveći skandal je imenovanje Avenije „Linglong“, takva vrsta poltronstva nije zabeležena u istoriji – ocenjuje politikolog Miroslav Samardžić. Pored toga, dodao je i da je veliki problem nepostojanje table sa nazivom ili njihovo nezamenjivanje. Primetio je i da imena ulica nikada nisu bili ispisani u skladu sa zakonom o upotrebi službenih jezika i pisama, što je još jedan propust kada je ova tema u pitanju, smatra Samardžić.
J.Šormaz
BEČKEREK-PETROVGRAD-ZRENJANIN-?
Pitanje promene imena grada nekoliko puta je pokrenuto na inicijativu grupa građana koji smatraju da gradu treba vratiti staro ime. Nakon neuspešnog referenduma 1992. godine, ideja se ponovo javila 2018. U brojnim diskusijama do konačnog rešenja se nije stiglo, ali se došlo do zaključka da je naziv deo našeg identiteta i da jedino oni koji u njemu žive mogu odlučiti o tome.
Prva promena imena grada od njegovog osnivanja dogodila se posle šest vekova, 1935. godine, kada Bečkerek postaje Petrovgrad. Novo ime zadržava se do 1946, kada dobija ime Zrenjanin.
